“ΤΟ ΟΡΑΜΑ”
Φιλανθρωπία Συμπαράσταση Εκπαίδευση
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
ΣΤΟΝ ΒΑΡΝΑΒΑ ΑΤΤΙΚΗΣ
(ΠΡΟΤΑΣΗ Σεπτέμβριος 2010)
ΣΤΕΓΗ ΓΕΡΟΝΤΩΝ - HOUSING FOR THE ELDERLY
ΣΤΕΓΗ ΑΝΙΑΤΩΝ – HOSPICE 
ΚΕΝΤΡΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ - S.E.N. SCHOOL
“Η Εκκλησία δεν δοξάζει τον Θεό μόνο δια ύμνων, αλλά κυρίως καθιστώντας φανερή την παρουσία και την αγάπη Του σε κάθε περίπτωση, όπου ο πόνος και οι δοκιμασίες τραυματίζουν ή απειλούν να αφανίσουν την ελπίδα”*
†Ο Αθηνών ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ B’
*Ενθρονιστήριος λόγος 16-02-2008
1. ΤΟ ΟΡΑΜΑ
1.1 Γενικά
Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών είναι κάτοχος μιας εκτάσεως 151 στρ. στην Κοινότητα Βαρνάβα Αττικής, η οποία γειτνιάζει με την Ιερά Μονή ¨Άξιον Εστί¨.
Στόχος και φιλοδοξία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών είναι η ανέγερση ειδικών κτιρίων και ιδρυμάτων όπως :
• Στέγη ηλικιωμένων
• Στέγη ανιάτων - HOSPICE
• Κέντρο εκπαίδευσης αναπήρων παιδιών της ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. (Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Αναπήρων Παιδιών)
• Βοηθητικά κτίσματα και διαμορφώσεις υπαίθριων χώρων
Το όραμα της δημιουργίας μιας περιοχής όπου, σε διακριτές ζώνες, θα μπορούν να βρίσκονται ιδρύματα που θα εξυπηρετούν πρωτίστως ευαίσθητες ηλικίες και άτομα με ειδικές ανάγκες.
Κάθε ίδρυμα θα λειτουργεί σε αυτόνομες κτιριακές εγκαταστάσεις, αλλά θα μπορούν να μοιράζονται ειδικές υπηρεσίες, δίκτυα κοινής ωφελείας αλλά ακόμη και χώρους αναψυχής, πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.λπ.
1.2 Χωροθέτηση – χρήσεις γης
Η έκταση των 151 στρεμμάτων, σύμφωνα με το ΦΕΚ 36Δ/03-02-2010 περί ¨κήρυξης ως αναδασωτέων των δασών και δασικών εκτάσεων, συνολικού εμβαδού 66.832 στρ. των κτηματικών περιφερειών κοινοτήτων Γραμματικού, Βαρνάβα και Καπανδριτίου Αττικής και της κτηματικής Περιφέρειας του Δήμου Μαραθώνα του Νομού Αττικής, που κάηκαν από την πυρκαγιά της 21ης – 24ης Αυγούστου 2009¨ είναι χαρακτηρισμένες ως ¨γεωργικές εκτάσεις¨. Ανήκει όμως στην Ζώνη Α όπου επιτρέπεται η ανέγερση κατοικιών, κτηνοτροφικών και πτηνοτροφικών μονάδων, αλλά όχι ειδικών κτηρίων – κοινωφελών ιδρυμάτων.
Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών προκειμένου να προχωρήσει στην υλοποίηση του προγράμματος ίδρυσης, κατασκευής και λειτουργίας κοινωφελών ιδρυμάτων, ζήτησε την τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας ούτως ώστε να συμπεριλάβει και την κατασκευή ειδικών κτιρίων.
Μετά την ψήφιση της παραπάνω τροπολογίας, θα ολοκληρωθούν οι σχετικές μελέτες, προκειμένου να υποβληθούν στις αρμόδιες υπηρεσίες προς έγκριση και έκδοση των απαιτουμένων αδειών λειτουργίας.
1.3 ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΒΑΡΝΑΒΑ
Η Κοινότητα Βαρνάβα είναι μία από τις έντονα αναπτυσσόμενες Κοινότητες της Βόρειας Αττικής, με πάνω από 2.500 κατοίκους.
Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία, γεωργία και κυρίως η αμπελουργία. Σήμερα, με την τεράστια οικιστική ανάπτυξη και την προσέλευση νέων κατοίκων, έχει αλλάξει τόσο η κοινωνική σύνθεση, όσο και η επαγγελματική δραστηριότητα των κατοίκων.
Η Κοινότητα Βαρνάβα διαθέτει παραλία η οποία απέχει 12 χιλιόμετρα από το κέντρο του χωριού η οποία χαρακτηρίζεται μία από τις καθαρότερες της Αττικής και προσελκύει μεγάλο αριθμό παραθεριστών τους θερινούς μήνες. Παράλληλα διαθέτει περιοχές με απαράμιλλη φυσική ομορφιά, όπως είναι η ρεματιά στην είσοδο του χωριού.
Στο Βαρνάβα υπάρχει μια σειρά ιστορικών μνημείων τόσο από την αρχαϊκή περίοδο όσο και από την βυζαντινή. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο αρχαϊκός πύργος του 5ου π.Χ. αιώνα, ο βυζαντινός ναός του Αγ. Γεωργίου, η μοναδική εκκλησία της Αγ. Παρασκευής και το θαυμάσιο χειροποίητο ξυλόγλυπτο τέμπλο του Ιερού αού Πέτρου & Παύλου Βαρνάβα.
Σημαντικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στον Βαρνάβα είναι το πανηγύρι του χωριού στις 29 Ιουνίου (εορτή των Αποστόλων Πέτρου & Παύλου), η μεγάλη πολιτιστική εκδήλωση ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ - "...ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ" που πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου στην Παραλία Βαρνάβα και ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ κάθε Σεπτέμβρη. Πλήθος άλλων εκδηλώσεων πραγματοποιούνται καθ' όλη την διάρκεια του έτους από την Κοινότητα και τους μαζικούς φορείς (ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, ΠΑΙΔΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ).
Στο Βαρνάβα λειτουργεί Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο με πάρα πολλά εκθέματα από την παράδοση του χωριού.
Η κοινότητα διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές για μόνιμη κατοικία. Στο γειτονικό χωριό Καπανδρίτι (6 χιλιόμετρα) υπάρχει μεγάλος αριθμός Υπηρεσιών (Κέντρο Υγείας, Αστυνομικό Τμήμα, Τράπεζα κ.λπ.)
Συγκοινωνιακά η κοινότητα εξυπηρετείται από το τραίνο στον Αγ. Στέφανο και τις Αφίδνες, ενώ υπάρχουν 5 δρομολόγια λεωφορείων την ημέρα για το Πεδίο του Άρεως.
Υπάρχουν ιστορικοί Πύργοι - μνημεία στην περιοχή της Αγ. Παρασκευής, όπου ένας είναι της Γεωμετρικής περιόδου και ο άλλος της Βυζαντινής.
Ο δρόμος ανάμεσα στο Καπανδρίτι και το Βαρνάβα περνά παράλληλα με μία ρεματιά με άφθονα νερά και πλατάνια.
Η περιοχή διαθέτει πολλά εξωκλήσια σε πανέμορφα τοπία με δική τους ξεχωριστή αρχιτεκτονική το καθένα και διαφορετική ιστορία από το βάθος του χρόνου. Ανάμεσα σε αυτά είναι η Αγ. Παρασκευή, ο Αγ. Γεώργιος, ο Αγ. Δημήτριος, ο Αγ. Παντελεήμων και ο Αγ. Ιωάννης. Επίσης, υπάρχουν δύο μοναστήρια, η Ι. Μ Μεταμόρφωσης Σωτήρος και η Ι.Μ 'Άξιον Εστί.
Ο Βαρνάβας είναι πολύ κοντά στο Μαραθώνα, το Σχοινιά, τη Νέα Μάκρη, τη Λίμνη Μαραθώνα, τον Ωρωπό, τον Κάλαμο και πολλές άλλες περιοχές για μονοήμερες αποδράσεις.
Είναι κοντά στην Αθήνα αλλά παραμένει εξοχή χωρίς θόρυβο και μόλυνση, με θέα στο βουνό ή τη θάλασσα και τον Ευβοϊκό και είναι μία ασφαλής περιοχή.
2. Η ΠΕΡΙΟΧΗ
2.1 Θέση
Η υπό ανάπτυξη περιοχή βρίσκεται νότια της κοινότητας Βαρνάβα, σε απόσταση 2 χλμ περίπου από το κέντρο της πόλης στον οδικό άξονα που οδηγεί στην παραλία Βαρνάβα.
2.2 Κλιματολογικά στοιχεία
Από τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στον Γενικό Κλιματικό Πίνακα της Ε.Μ.Υ. για την περιοχή (Σταθμός Μαραθώνα) και για την περίοδο 1958-2010, προκύπτει ότι το κλίμα είναι Μεσογειακό με ήπιους χειμώνες και με μέση μέγιστη θερμοκρασία το καλοκαίρι τους 31.25ο C και με μέση ελάχιστη θερμοκρασία τους 5,28ο C . Η ποσότητα βροχής δεν ξεπερνά τα 87.17 χλσμ τον μήνα Ιανουάριο και οι άνεμοι είναι κυρίως Βόρειοι με μέγιστη ένταση τους 8.59 κόμβους (3 μποφόρ). (ΠΙΝΑΚΕΣ Ε.Μ.Υ.)
2.3 Συγκοινωνία
Συγκοινωνιακά η κοινότητα εξυπηρετείται από το τραίνο στον Αγ. Στέφανο και τις Αφίδνες, ενώ υπάρχουν 5 δρομολόγια λεωφορείων την ημέρα για το Πεδίο του Άρεως.
2.4 Αξιοθέατα – πολιτισμός
Η περιοχή διαθέτει πολλά εξωκλήσια σε πανέμορφα τοπία με δική τους ξεχωριστή αρχιτεκτονική το καθένα και διαφορετική ιστορία από το βάθος του χρόνου. Ανάμεσα σε αυτά είναι η Αγ. Παρασκευή, ο Αγ. Γεώργιος, ο Αγ. Δημήτριος, ο Αγ. Παντελεήμων και ο Αγ. Ιωάννης. Επίσης, υπάρχουν δύο μοναστήρια, η Ι. Μ Μεταμόρφωσης Σωτήρος και η Ι.Μ Άξιον Εστί.
Στο Βαρνάβα λειτουργεί Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο με πάρα πολλά εκθέματα από την παράδοση του χωριού άλλα υπάρχουν και άλλα αξιοθέατα όπως:
• Λείψανα της Ακρόπολης των αρχαίων Αφιδνών
• Το πέτρινο γεφύρι στο οδικό δίκτυο Καπανδριτίου - Βαρνάβα χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα.
• Βυζαντινά ή μεταβυζαντινά ξωκλήσια: Άγιοι Σαράντα, Άγιος Δημήτριος, Αγία Άννα, Προφήτης Ηλίας.
2.5 Κοινωνική υποδομή
Η κοινότητα διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές για μόνιμη κατοικία. Στο γειτονικό χωριό Καπανδρίτι (6 χιλιόμετρα) υπάρχει μεγάλος αριθμός Υπηρεσιών (Κέντρο Υγείας, Αστυνομικό Τμήμα, Τράπεζα κ.λπ. )
2.6 Σεισμικότητα
Σύμφωνα με το ΦΕΚ 1154 / Ελληνικός Αντισεισμικός κανονισμός 2003, και τον Πίνακα κατανομής των Νομών και Δήμων της Ελλάδος στις Ζώνες Σεισμικής Επικινδυνότητας, η Κοινότητα Βαρνάβα ανήκει στην ΖΩΝΗ 2 με ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ (g) 0.24 δηλαδή μέσης σεισμικής επικινδυνότητας.
Σχήμα 2.2: Χάρτης Ζωνών Σεισμικής Επικινδυνότητας της Ελλάδος.
3. Η ΠΡΟΤΑΣΗ
3.1 Προτεινόμενη δόμηση
Το σύνολο των κτιριακών εγκαταστάσεων και των βοηθητικών χώρων θα καλύπτει μόλις 6.000 μ2 δηλαδή περίπου το 4% της συνολικής έκτασης (Σχέδιο Χωροθέτησης Ιδρυμάτων). Η υπόλοιπη έκταση θα δεντροφυτευτεί και θα δημιουργηθούν χώροι πρασίνου και αναψυχής.
3.2 Έργα υποδομής / δίκτυα Οργανισμών Κοινής Ωφελείας
Η κυκλοφορία στους ανοιχτούς χώρους χρησιμεύει όχι μόνο για αναψυχή, την κίνηση, τη δομή της κοινότητας και την ψυχαγωγία, αλλά και για όλες τις υπηρεσίες των οργανισμών κοινής ωφελείας. Πρέπει να προβλέπεται επαρκής χώρος για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. πρέπει να προβλέπεται γι 'αυτούς να λειτουργούν αποτελεσματικά. Κάθε μελέτη θα πρέπει να περιλαμβάνει χώρο τον σχεδιασμό υποδομών με τα ακόλουθα συστήματα:
• Οδικό δίκτυο : αυτοκίνητα, ποδήλατα, πεζούς, μέσα μαζικής μεταφοράς
• Ενέργεια : ηλεκτρική ή και ηλιακή ενέργεια
• Συστήματα επικοινωνίας
• Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων: σκουπίδια, αποχέτευση
• Νερό : σύνδεση, διανομή, την αποθήκευση όμβριων, πυρόσβεση
• Δημόσιο Σύστημα Ασφαλείας: σύστημα πρόσκλησης πυροσβεστικής και αστυνομίας
• Ψυχαγωγία : διευκολύνσεις για την ενεργητική και παθητική αναψυχή (παθητική αναψυχή ηλικιωμένων είναι η χρήση εξωτερικών χώρων για περπάτημα, καθιστικά, θέα, παιχνίδια και κηπουρική
• Εξοπλισμός εξωτερικών χώρων : φωτισμός, καθίσματα, πινακίδες σήμανσης
3.3 Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική
Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική είναι ο σχεδιασμός ενός κτιρίου που λαμβάνει υπόψη τις κλιματολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες για να βοηθήσει στην επίτευξη θερμικής άνεσης στο εσωτερικό του κτιρίου. Αυτό περιλαμβάνει και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία εκτός από τα μηχανολογικά, προκειμένου να αποφευχθεί η πλήρη εξάρτηση σε μηχανικά συστήματα, δηλαδή αξιοποίηση της φυσικής ενέργειας και σύνδεση της αρχιτεκτονικής με την φύση.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική ασχολείται αποκλειστικά με τον σχεδιασμό του κτιρίου και τα υλικά κατασκευής για την επίτευξη της καλύτερης δυνατής ενεργειακής απόδοσης.
Οι παρακάτω εναλλακτικές λύσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο στάδιο της μελέτης:
1. Παθητική ηλιακή αρχιτεκτονική
Αναφέρεται στο σχεδιασμό κτιρίων για την αποτελεσματική χρήση της ηλιακής ενέργειας. Δεδομένου ότι δεν χρησιμοποιεί μηχανικά συστήματα (η έννοια της παθητικής), οπότε συνδέεται στενά με την βιοκλιματική αρχιτεκτονική, αν και η τελευταία δεν ασχολείται μόνο με ηλιακή ενέργεια, αλλά και με άλλα στοιχεία του κλίματος. Γι 'αυτό ο όρος βιοκλιματική είναι ένας τίτλος, μια γενική έννοια, αν και οι δύο όροι – ηλιακή και βιοκλιματική - εργάζονται προς την ίδια κατεύθυνση.
2. Ενεργή ηλιακή αρχιτεκτονική
Αναφέρεται στην εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας με τη βοήθεια μηχανικών ή ηλεκτρικών συστημάτων, για θέρμανση (ηλιακοί συλλέκτες) και ηλεκτρικών συστημάτων μετατροπής της ενέργειας (φωτοβολταϊκά πάνελ). Μπορούν να συμπληρώσουν ένα βιοκλιματικό κτίριο και να αντισταθμίσουν τα απαιτούμενα φορτία ενέργειας των χρηστών του κτιρίου.
3. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Αναφέρεται στις πηγές ενέργειας που δεν μπορούν να εξαντληθούν. Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική έχει σχέση με αυτό το θέμα, επειδή χρησιμοποιεί την ηλιακή ακτινοβολία (ανανεώσιμες πηγές) για θέρμανση και ψύξη. Παρ΄ όλα αυτά, για ένα κτίριο μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλα είδη ενέργειας όπως η αιολική ενέργεια ή το νερό (υδροηλεκτρικής ενέργειας), ή το μεθάνιο από τα οργανικά απόβλητα (βιομάζα).
4. Βιώσιμη ή αειφόρος αρχιτεκτονική
Αυτή είναι μια πολύ γενική έννοια που αποσκοπεί στο ελάχιστο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όλων των διαδικασιών όπως τα υλικά (μέθοδοι παραγωγής που δεν παράγουν τοξικά απόβλητα και δεν καταναλώνουν πολύ ενέργεια), την τεχνική της οικοδόμησης (ελάχιστη περιβαλλοντική ζημία) , θέση του κτιρίου / χωροθέτηση και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, την κατανάλωση ενέργειας και τις επιπτώσεις της, την ανακύκλωση των υλικών, όταν το κτίριο έχει ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του και έχει κατεδαφιστεί. Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική έχει σχέση με αυτό, επειδή βοηθά στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου στο σύνολο του και όχι μόνο στην καθημερινή κατανάλωση ενέργειας.
3.3.1 Βιοκλιματικός σχεδιασμός – έννοιες
Η εφαρμογή των αειφόρων ενεργειακών συστημάτων είναι ένας στόχος της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πολιτική αυτή αποσκοπεί να υποστηρίξει και την προώθηση της ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασμού με την υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών σε ανταγωνιστικές τιμές και με περιβαλλοντικά συμβατό τρόπο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Ενέργειας και Μεταφορών ξεκινά, συντονίζει και διευθύνει την εξοικονόμηση ενέργειας δράσεις πολιτική με επίκεντρο την ενεργειακής αποδοτικότητας, τη διατήρηση και την ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και διεθνής συνεργασία.
Ένα κεντρικό μέσο πολιτικής είναι η υποστήριξη και η προώθηση της ενεργειακής έρευνας, τεχνολογικής Ανάπτυξης και επίδειξης (ΕΤΑ), κυρίως μέσω του προγράμματος ENERGIE και το υπο-πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πέμπτο Πλαίσιο για την Ε & ΤΑ. Αυτό περιλαμβάνει έργα Νοσοκομείων (ΕΕ Συμβόλαιο NO: NNE5-2001 - 00.295).
Το πρόγραμμα ¨ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ¨ έχει στόχο να καταδείξει την σημαντική μείωση που μπορεί να επιτευχθεί στη συνολική ζήτηση ενέργειας στα Ευρωπαϊκά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης στον κτιριακό τομέα.
Οι εν λόγω μειώσεις ζήτησης ενέργειας θα συμβάλουν σε σημαντικές μειώσεις των εκπομπών CO2.
Τα σημαντικότερα στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη στον σχεδιασμό των Νοσοκομείων είναι:
1. Προσανατολισμός και μορφή
2. Περίβλημα και Υλικά κατασκευής
3. Ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
4. Πράσινες στέγες
5. Νερό
6. Στρατηγικές χρήσης ηλιοφάνειας
1. Προσανατολισμός και μορφή
Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη τις τοπικές κλιματικές συνθήκες κατά το πρώτο στάδιο του σχεδιασμού των κτιρίων. Ένας συνειδητός σχεδιασμός που οδηγεί σε ένα ενεργειακά αποδοτικό κτίριο θα πρέπει να βασίζεται στο τοπικό κλίμα. Σε ένα νέο νοσοκομείο, το σχήμα και ο προσανατολισμός του κτιρίου θα πρέπει πρώτα να καθορίζονται λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα της περιοχής, τον άνεμο, την θερμοκρασία και την ηλιακή ακτινοβολία. Η άνεση των ασθενών είναι σαφώς κεφαλαιώδους σημασίας. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις από το περιβάλλον θα πρέπει να έχουν ληφθεί υπόψη πολύ προσεκτικά.
2. Περίβλημα και Υλικά κατασκευής
Βασικά σημεία:
- Για ένα σχεδιασμό νοσοκομείου, η προσομοίωση της θερμικής συμπεριφοράς του κτιρίου για να καθορίσει το ελάχιστο πάχος μόνωσης και τον τύπο. Η καλύτερη θέση για το μονωτικό υλικό είναι στο κενό των τοίχων.
- Σε μια ανακαίνιση, η μόνωση των εσωτερικών επιφανειών μειώνει το βάθος των χώρων, ενώ η εξωτερική μόνωση θα αλλάξει την όψη του κτιρίου σημαντικά. Το υλικό μόνωσης που διατίθενται για τις εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων πρέπει να είναι καλά προστατευμένο από τα νερά της βροχής.
- Σημειωτέον ότι η θερμικές γέφυρες μπορούν να μειώσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα της μόνωσης.
3. Ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
Τα κτίρια καταναλώνουν περισσότερο από το ήμισυ της ενέργειας που χρησιμοποιείται παγκοσμίως και παράγουν περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου του φαινομένου του θερμοκηπίου και των αερίων που καταστρέφουν το όζον. Σήμερα, υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι χρησιμοποιούμε υπερβολικά τους περιορισμένους πόρους της Γης και παράγουμε απαράδεκτα επίπεδα του CO2 με σκοπό την παροχή ενέργειας. Χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελεί μια δαπανηρή εναλλακτική λύση αυτή τη στιγμή, αλλά ο αριθμός των παραδειγμάτων "κτιρίων χαμηλής ενέργειας" αυξάνεται στην Ευρώπη, επίσης, χάρη στην οικονομική στήριξη των προγραμμάτων της ΕΕ Επιτροπής.
3.1 Φωτοβολταϊκά (PV) - κύτταρα που μετατρέπουν το ηλιακό φώς απευθείας σε ηλεκτρισμό. Τα κύτταρα κατασκευάζονται από υλικά ημιαγωγών όπως το κρυσταλλικό πυρίτιο. Φωτοβολταϊκά μπορούν να παρέχουν μικροσκοπικά ποσά ενέργειας π.χ. για ρολόγια ή μεγάλα ποσά για το ηλεκτρικό δίκτυο, καθώς και κάθε απαιτούμενο ενδιάμεσο επίπεδο ενέργειας.
3.2 Ηλιακά συστήματα θέρμανσης νερού με χρήση ηλιακών συλλεκτών, συνήθως τοποθετημένα στην οροφή με νότιο προσανατολισμό, για την θέρμανση νερού ή μη τοξικό αντιψυκτικό που κυκλοφορεί από το συλλέκτη προς τις δεξαμενές αποθήκευσης νερού. Οι δεξαμενές αποθήκευσης νερού είναι παρόμοιες με εκείνες που χρησιμοποιούνται σε ένα συμβατικό (με αέριο ή ηλεκτρικό) σύστημα θέρμανσης νερού.
3.3 Ενσωμάτωση ηλιακών τεχνολογιών. Ο σχεδιασμός υψηλής απόδοσης των κτιρίων περιλαμβάνει το συνδυασμό ενεργειακής απόδοσης και ηλιακών τεχνολογιών για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Οι ηλιακές τεχνολογίες μπορούν να χρησιμοποιούν την ηλιακή ενέργεια για τη θέρμανση, το φως, και άλλες ενεργειακές απαιτήσεις των κτιρίων. Η ηλιακή τεχνολογία συνδυάζει το σχεδιασμό των κτιρίων και ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών με ηλιακή θερμική ενέργεια, συλλέκτες για θέρμανση νερού ή ηλιακά ηλεκτρικά πάνελ (φωτοβολταϊκά) για την τροφοδοσία ηλεκτρικών συσκευών, τον φωτισμό, τους υπολογιστές κ.λπ.
4. Πράσινες στέγες
Για να μειωθούν οι απώλειες θερμότητας, είναι αναγκαίο να μονωθούν όλα τα αδιαφανή στοιχεία σε ένα κτίριο, συμπεριλαμβανομένης της οροφής. Μια πράσινη στέγη μπορεί να μονώσει μια στέγη και ταυτόχρονα συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος με τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του κτιρίου. Η πράσινη στέγη μπορεί να προσφέρει μια νέα αρχιτεκτονική προσέγγιση με οπτικά ελκυστική οργανική αρχιτεκτονική. Υποτίθεται ότι ένα καλό περιβάλλον, έχει θετική επίδραση στην αποκατάσταση των ασθενών. Οπότε στα θεραπευτήρια, όπως τα Νοσοκομεία, θα πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος της θεραπείας των ασθενών. Επιλογή των δομικών υλικών με χαμηλά επίπεδα εκπομπών, όπως πράσινες στέγες μπορούν να οδηγήσουν στην βελτίωση των εσωτερικών κλιματικών συνθηκών, που θα ωφελήσει τους ασθενείς.
5. Νερό
Η ορθολογική χρήση του νερού αποτελεί σημαντικό θέμα για την εξοικονόμηση υδάτινων πόρων. Πρέπει να ληφθεί υπόψη από το πρώτο στάδιο του σχεδιασμού. Συλλέγοντας τα όμβρια ύδατα μπορεί να συμβάλει στη μεγιστοποίηση της θερμικής άνεσης κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, όταν χρησιμοποιούνται σε εξωτερικούς χώρους ή για την παροχή νερού σε σιντριβάνια, λίμνες κ.λπ.. Αυτά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία είναι σε θέση να αμβλύνουν και να επηρεάσουν το μικροκλίμα και να παρέχουν στους ασθενείς ένα χαλαρωτικό χώρο και θέα. Πώς επηρεάζει το νερό το μικροκλίμα; Εξάτμιση συμβαίνει κάθε φορά που η τάση ατμών του νερού είναι μεγαλύτερη από τη μερική πίεση των υδρατμών στην παρακείμενη ατμόσφαιρα. Η εξάτμιση του νερού από το υγρό σε ατμούς συνοδεύεται από την απορρόφηση της μεγάλης ποσότητας αισθητής θερμότητας από τον αέρα, που μειώνει την θερμοκρασία ξηρού βολβού του αέρα, ενώ η περιεκτικότητα σε υγρασία του αέρα αυξάνεται. Η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας εξάτμισης εξαρτάται από τη θερμοκρασία του αέρα και το νερό, το περιεχόμενο ατμών του αέρα και του ρυθμού ροής αέρα πέρα από την υδάτινη επιφάνεια.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι πολύ σημαντικές για τους ασθενείς των θεραπευτηρίων και κυρίως για ασθενείς που χρειάζονται ένα φιλικό περιβάλλον για να ανακτήσουν δυνάμεις από μια ασθένεια. Φυτά και νερό στα κτίρια και τους εξωτερικούς χώρους παρέχουν στους ασθενείς επαφή με τη φύση, προσφέροντας ένα χαλαρωτικό περιβάλλον.
6. Στρατηγικές χρήσης ηλιοφάνειας
Ένας σχεδιασμός κτιρίου με ενεργειακή συνείδηση, στοχεύει στη βελτιστοποίηση της χρήσης της παθητικής ηλιακής ενέργειας, το φυσικό αερισμό και φυσικό φως και δημιουργεί ένα άνετο και ενεργειακά αποδοτικό περιβάλλον εργασίας. Η χρήση του φωτός της ημέρας για τον εσωτερικό φωτισμό μπορεί να μειώσει την ενεργειακή χρήση στο εσωτερικό των κτιρίων και να έχει θετική επίδραση στην οπτική άνεση. Αν μελετηθεί στη φάση του σχεδιασμού, η χρήση του φωτός της ημέρας επιτρέπει μια σημαντική μείωση της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται για φωτισμό και μπορεί να μειώσει τη συνολική κατανάλωση ενέργειας. Το ηλιακό φως εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα του φωτός της ημέρας, τη θέση, το μέγεθος και τον προσανατολισμό των παραθύρων. Αρκετές στρατηγικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη οπτικής άνεσης κατά τη χρήση φωτός της ημέρας όπως: φεγγίτες, αίθρια, υαλοπίνακες, διαφανή μονωτικά, σκίαση.
6.1 Ενσωμάτωση φεγγιτών
Η χρήση των φεγγιτών είναι μια αποτελεσματική στρατηγική χρήσης ηλιακού φωτός. Ο ουρανός είναι γενικά πιο φωτεινός στο ζενίθ του, από ό, τι κοντά στον ορίζοντα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οριζόντιοι φεγγίτες διοχετεύουν περισσότερο φως της ημέρας ανά τετραγωνικό μέτρο σε σχέση με τις κάθετες γυάλινες περιοχές / παράθυρα (τρεις φορές περισσότερο από ένα κατακόρυφο παράθυρο).
6.2 Σκίαση
Ο τύπος, το μέγεθος και τη θέση της σκίασης θα εξαρτηθεί από το κλίμα της περιοχής, την χρήση του κτιρίου, καθώς και την πηγή του φωτός που πρέπει να αποκλείσει (άμεσο ηλιακό φως, διάχυτο φως του ουρανού ή αντανάκλαση φωτός από έξω)
3.3.2 Παράγοντες μελέτης
Για την μελέτη και υλοποίηση των έργων θα πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφοροι παράγοντες και παράμετροι για την δημιουργία σύγχρονων ¨πράσινων¨ εγκαταστάσεων, όπως:
Χρήση υλικών:
• Εξαίρεση από τις κατασκευές στους εσωτερικούς χώρους και τελειωμάτων, του υλικού PVC όπως επίσης και από τις διάφορες σωληνώσεις.
• Χρήση μακράς διαρκείας ανθεκτικών φυσικών υλικών στα δάπεδα, τους τοίχους, κουφώματα κ.λπ.
• Φυσικά υλικά για την στέγαση των κτιρίων και επιστέγαση υπαίθριων χώρων.
Για την εξοικονόμηση και σωστή χρήση ενέργειας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη :
• Η ηλιακή θερμική ενέργεια
• Χρήση φωτισμού με φωτοκύτταρα / αισθητήρες φωτισμού
• Λειτουργικά, ανοιγόμενα παράθυρα σε κάθε χώρο
• Φωτισμός από φεγγίτες οροφής & σωστή χρήση του φωτός της ημέρας
• Θερμομονωτικοί υαλοπίνακες
• Αποτελεσματικά μονωτικά υλικά υψηλών αποδόσεων
• Φωτισμός χαμηλής ενέργειας
• Εξοπλισμός θέρμανσης / κλιματισμού υψηλής απόδοσης
• Εξωτερική σκίαση στις δυτικές και νότιες όψεις
• Ενεργή ηλιακή παραγωγή ζεστού νερού για το νερό της πισίνας
• Ανακύκλωση των αποβλήτων
Προκειμένου να γίνει χρήση των εξωτερικών χώρων θα πρέπει να δημιουργηθούν :
• Θεραπευτικό Κέντρο Ιππασίας (κυρίως για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες)
• Βιότοπος ¨άγριας φύσης¨ & θεραπευτικός κήπος στον αύλειο χώρο των ιδρυμάτων
• Διάδρομοι μέσα από γνωστά φυτά ή φυτά με πινακίδες της ονομασίας τους
• Αποτελεσματική δενδροφύτευση
• Δημιουργία κηποχώματος
• Επαναχρησιμοποίηση του όμβριων υδάτων και του βιολογικού σταθμού για άρδευση
• Θέα μέσα και έξω στον κήπο / επαφή με τη φύση
3.4 ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ
3.4.1 ΣΤΕΓΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ
1. Γενικά
Ο όρος ¨ηλικιωμένων¨ σημαίνει ότι τα άτομα για τα οποία σχεδιάζουμε και μελετούμε το κτίριο, δεν είναι στατικά, δεν έχουν φθάσει κάποιο τελικό στάδιο στη ζωή τους, αλλά αναφέρεται σε ανθρώπους που είναι στην διαδικασία αυτή: δηλαδή να μεγαλώνουν. Έτσι, ο σχεδιασμός πρέπει να είναι τόσο ευέλικτος και τόσο δημιουργικός ώστε το περιβάλλον δεν μπορεί παρά να είναι κατάλληλο για ένα σχετικά υγιή ηλικιωμένο άτομο, αλλά και να προσαρμόζεται στις δικές του αυξημένες ανάγκες και αναπηρίες που μπορούν να το συνοδεύουν αναπόφευκτα όσο μεγαλώνει χωρίς αυτό να σημαίνει ότι απαιτείται εισαγωγή σε Νοσοκομείο.
Δημιουργούμε ένα χώρο που θα είναι το νέο τους σπίτι.
Η πραγματικότητα είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κάτοικοι / τρόφιμοι θα ζουν εκεί για το υπόλοιπο της ζωής τους και, επιπλέον, σπανίως θα εγκαταλείψουν τις εγκαταστάσεις οπότε το ίδρυμα αυτό είναι ολόκληρος ο κόσμος τους κατά μία έννοια. Η πρόκληση είναι να σχεδιάσουμε ένα ίδρυμα που να είναι ευαίσθητο και να ανταποκρίνεται στις μακροπρόθεσμες ανάγκες του ανθρώπου και την ευημερία του, τόσο την σωματική όσο και την συναισθηματική.
2. Σχεδιασμός / Ιεράρχηση των χώρων
Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι άνθρωποι, μετακινούνται από την ανεξαρτησία του σπιτιού τους στην εξάρτηση, όσον αφορά τον τρόπο διαβίωσης, επειδή έχουν κάποιες αρνητικές αλλαγές όπως μειωμένη όραση, ακουστική, όσφρηση και αφή, μειωμένη ενέργεια και κινητικότητα, συνεπώς προβληματική υγεία.
Τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος μπορούν να στοιχειοθετηθούν ως εξής:
Α. Δημιουργία οικιακού αλλά συγχρόνως και θεραπευτικού περιβάλλοντος
Χώροι ενός σπιτικού περιβάλλοντος, (μέγεθος και κλίμακα) με φυσικό φως και θέα στην ύπαιθρο και με δυνατότητα πρόσβασης σε κήπο. Χαρακτηριστικά στοιχεία που θα βοηθούν στον προσανατολισμό των ατόμων και να δίνουν την αίσθηση του σπιτιού με διάφορα αντικείμενα. Ένα καλά μελετημένο σύστημα, συμβάλλει στη διατήρηση της αξιοπρέπειας των τροφίμων και την αποφυγή του αποπροσανατολισμού τους.
Β. Προσβασιμότητα
Ορισμένοι τρόφιμοι μπορεί να έχουν κινητικά προβλήματα σε διάφορους βαθμούς, οπότε θα χρειαστούν μπαστούνι, δεκανίκια, περπατούρες ή και αναπηρικά αμαξίδια. Για να καλυφθούν οι ανάγκες αυτών των ανθρώπων, όλοι οι χώροι που χρησιμοποιούνται από αυτούς, τόσο μέσα όσο και έξω, θα πρέπει να είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν τα έπιπλα, τον εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας των παραθυρόφυλλων κ.λπ. με διαμορφωμένους καταλλήλως εξωτερικούς χώρους και δυνατότητα πρόσβασης αναπηρικών αμαξιδίων στους κήπους.
Γ. Ασφάλεια
Σχεδιασμός των ατομικών χώρων, των διαδρόμων, εξόδων κινδύνου κ.λπ. ούτως ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους τροφίμους σε περίπτωση ανάγκης.
Οπτικοακουστικό σύστημα στους χώρους νοσηλείας, σύστημα κλήσης βοήθειας, σύστημα ασφάλειας και πρόσβασης, ελεγχόμενες εισόδους και εξόδους
Οι διάδρομοι θα πρέπει να είναι αρκετά ευρείς ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από περιπατητές και αναπηρικά αμαξίδια, ταυτόχρονα, για να προωθήσει την κινητικότητα και αυτονομία για τους τροφίμους και ταχεία και αποτελεσματική περίθαλψη από το προσωπικό.
Δ. Αισθητική
Η αισθητική των χώρων σε ένα ίδρυμα ηλικιωμένων συνδέεται στενά με τη δημιουργία ενός θεραπευτικού ¨σπιτικού¨ περιβάλλοντος. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνουν:
Αυξημένο φυσικό φωτισμό, επιλογή υλικών και κάλυψης επιφανειών, χρήση έργων τέχνης, χρωμάτων και λεπτομερειών ανάλογα με την χρήση του χώρου.
Ε. Εγκαταστάσεις
Οι κτιριακές εγκαταστάσεις θα πρέπει να διαθέτουν υψηλής ποιότητας θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού και να είναι σχεδιασμένες με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα
Εκτός των απαιτουμένων χώρων για την διαβίωση των τροφίμων και την αποφυγή του χαρακτήρα θεραπευτικού ιδρύματος / νοσοκομείου, είναι απαραίτητη η πρόβλεψη δημιουργίας χώρων αντιμετώπισης ιατρικών περιστατικών (ιατρείο, προσωρινή νοσηλεία κ.λπ.), αίθουσες εργοθεραπείας, φυσιοθεραπείας, αίθουσα διαφόρων δραστηριοτήτων και χώρους προσωπικού.
Με βάση τα παραπάνω, προτείναμε μια ιεράρχηση των χώρων με τα παρακάτω στοιχεία:
1. Προσωπικός χώρος : "το σπίτι" .. δωμάτιο και τουαλέτα
2. Κοινωνικός χώρος : «γειτονιά» .... καθιστικό για την συνάντηση μεταξύ 8-10 κατοίκων
3. Κοινωνικός χώρος : "Χωριό" ... σαλόνι, τραπεζαρία στον κεντρικό πυρήνα μιας νοσηλευτικής μονάδας 40 κλινών
4. Δημόσιος χώρος: «το αστικό κέντρο" κοινωνικό, θρησκευτικό, τους χώρους θεραπείας, καθώς και επαφή με το κοινό, τους συγγενής και φίλους.
Σε μια έρευνα σχετική με την χρήση των κοινοχρήστων χώρων που έγινε από τους L E McClannahan and T R Risley και δημοσιεύτηκε στο βιβλίο τους με τίτλο ¨Design of living environments for nursing-home residents: increasing participation in recreation activities¨(Σχεδιασμός περιβάλλοντος διαβίωσης για στέγη ηλικιωμένων: αύξηση συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες αναψυχής), οι τρόφιμοι του ιδρύματος μένανε κυρίως στα δωμάτιά τους χωρίς να λαμβάνουν μέρος στις διάφορες εκδηλώσεις ή δραστηριότητες. Η συμμετοχή στο σαλόνι κατά μέσο όρο από 20% τις ημέρες που δεν υπήρχε καμία δραστηριότητα με διάφορα υλικά ή αντικείμενα, αυξήθηκε κατά μέσο όρο 74% τις ημέρες που υπήρχε εξοπλισμός / υλικά και ζητήθηκε από τους κατοίκους να συμμετάσχουν. Όταν τους δήλωσαν ότι τα διάφορα υλικά και παιχνίδια θα διατίθενται μετά από αίτησή τους, η μέση συμμετοχή μειώθηκε πάλι στο 25%. Τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι οι προγραμματισμένες και καλά μελετημένες δραστηριότητες μπορεί να εξασφαλίσουν ένα υψηλό επίπεδο συμμετοχής με αποτέλεσμα την αυξημένη κοινωνικότητα των κατοίκων.
Σύμφωνα με τον καθηγητή της Αρχιτεκτονικής του University of Illinois, Leonard J. Currie, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η ομαδοποίηση των δωματίων και η δημιουργία ενός χώρου ¨γειτονιάς¨ με δωμάτια γύρω από ένα σαλόνι. Αυτό δημιουργεί μια οικεία ατμόσφαιρα και βοηθά επίσης στην απόδοση του προσωπικού, χωρίς να νοιώθουν ότι βρίσκονται σε οίκο ευγηρίας.
3. Η πρόταση
Το προτεινόμενο κτίριο αποτελείται από ένα κεντρικό πυρήνα που καλύπτεται από φεγγίτη οροφής (skylight) με τρείς πτέρυγες σε τρία επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου και του υπογείου. Ο προσανατολισμός των πτερύγων βοηθά στην μεγαλύτερη δυνατή εκμετάλλευση του ηλιακού φωτός και την αποφυγή των βορείων ανέμων, χωρίς να παραβλέπει την θέα από τα δωμάτια.
Στο ισόγειο όπου και η κυρία είσοδος, βρίσκεται η αίθουσα υποδοχής με το σαλόνι αναμονής, την γραμματεία και την κάθετη κίνηση με δύο ανελκυστήρες και κλιμακοστάσιο που οδηγούν στον όροφο αλλά και στο υπόγειο. Η ΒΑ πτέρυγα στεγάζει την Διοίκηση και τους τομείς υποστήριξης όπως θεραπειών και δραστηριοτήτων.
Η Δυτική πτέρυγα περιλαμβάνει την τραπεζαρία με ανοιχτή προστατευμένη βεράντα, την κουζίνα με τους χώρους αποθήκευσης και συντήρησης τροφίμων, αποδυτήρια και τραπεζαρία προσωπικού και γενικούς αποθηκευτικούς χώρους.
Η ΝΑ πτέρυγα περιλαμβάνει δωμάτια 2 κλινών ΑΒ Θέσης (συνολικά 20 κλίνες). Τα δωμάτια έχουν δικούς τους χώρους υγιεινής αλλά υπάρχει και ειδικό λουτρό. Στο κέντρο της πτέρυγας υπάρχει καθιστικό κάτω από τον φεγγίτη του ορόφου και χώρος συνάντησης, τηλεόρασης και παιχνιδιών. Από τα δωμάτια υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στον κήπο.
Στον όροφο η πρόσβαση είναι από το κεντρικό κλιμακοστάσιο και τους ανελκυστήρες. Στο κέντρο υπάρχει αίθριο με περιμετρικό διάδρομο και θέα εσωτερικά στο κάτω σαλόνι αλλά και με μεγάλα ανοίγματα προς τους εξωτερικούς χώρους (κήπο και δάσος), με χώρους καθιστικών και κεντρικό σταθμό νοσηλευτών.
Η ΒΑ πτέρυγα περιλαμβάνει 3 δωμάτια 2 κλινών ΑΒ Θέσης και 6 δωμάτια 3 κλινών Β Θέσης, συνολικά 24 κλίνες. Όλα τα δωμάτια διαθέτουν δικό τους χώρο υγιεινής, βεράντα, καθιστικό κάτω από τον φεγγίτη της οροφής και σαλόνι τηλεόρασης, με χώρους παιχνιδιού και ειδικό λουτρό. Η Δυτική πτέρυγα περιλαμβάνει 11 δωμάτια μιας κλίνης Α Θέσης, καθιστικό κάτω από τον φεγγίτη οροφής, σαλόνι τηλεόρασης και χώρο παιχνιδιών.
Όλα τα δωμάτια έχουν ύψος 2,80 μ. και οι διάδρομοι ψευδοροφή στα 2,60 μ. προκειμένου να διευκολυνθεί η διέλευση των σωληνώσεων και λοιπών εγκαταστάσεων, μεγάλα παράθυρα με χαμηλή ποδιά για ανεμπόδιστη θέα και οι χώροι υγιεινής έχουν συρόμενες πόρτες για εύκολη μετακίνηση όπως επίσης και βοηθητικές μπάρες για ενθάρρυνση της ανεξάρτητης χωρίς ιδιαίτερης βοήθειας κίνησης. Τα υλικά των δαπέδων είναι αντιολισθητικά για μεγαλύτερη ασφάλεια. Οι διάδρομοι έχουν χειρολισθήρες σε κάθε πλευρά.
Τα παράθυρα και οι πόρτες (εσωτερικές και εξωτερικές), έχουν ανοιγόμενο φεγγίτη που σε συνδυασμό με τους φεγγίτες οροφής βοηθούν στην ανανέωση του αέρα των εσωτερικών χώρων και αυξάνουν το αίσθημα δροσισμού τους ζεστούς μήνες.
Το παρεκκλήσι βρίσκεται στο ισόγειο με πρόσβαση από τον κεντρικό χώρο υποδοχής.
Κάθε πτέρυγα διαθέτει κλιμακοστάσιο εξόδου κινδύνου, χώρο ακαθάρτων και λινοθήκη. Για την μεταφορά των ακαθάρτων στο πλυντήριο που βρίσκεται στο υπόγειο υπάρχει ανελκυστήρας στην ΝΑ πτέρυγα.
Στο υπόγειο υπάρχει χώρος στάθμευσης 10 αυτοκινήτων με είσοδο από την Δυτική πλευρά του κτιρίου. Στον κεντρικό χώρο βρίσκεται ο νεκροθάλαμος δίπλα στον ανελκυστήρα, το κεντρικό μηχανοστάσιο και η ΝΑ πτέρυγα όπου βρίσκονται τα αποδυτήρια ανδρών και γυναικών, αποθηκευτικοί χώροι και τα πλυντήρια / στεγνωτήρια του ιδρύματος.
Το υπόγειο καταλαμβάνει μόνο τα δύο τρίτα περίπου της κάλυψης λόγω της ιδιαιτερότητας του φυσικού εδάφους.
(Το κτιριολογικό πρόγραμμα βασίζεται στην ΥΑ Π1γ/2007 ΦΕΚ Β 1136 2007 Τροπ. Απόφ. Περί Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων κερδοσκοπικών η μη κερδοσκοπικών)
3.4.2 ΣΤΕΓΗ ΑΝΙΑΤΩΝ (Κέντρο καρκινοπαθών τελικού σταδίου-HOSPICE)
1. Γενικά
Το Hospice αντιπροσωπεύει μια συμπονετική προσέγγιση στο τέλος του κύκλου ζωής. Παρά το γεγονός ότι ο θάνατος είναι ένα φυσικό μέρος της ζωής, η σκέψη του θανάτου τρομοκρατεί ακόμα πολλούς ανθρώπους.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, η λέξη “hospice” έχει ρίζες στα βάθη των αιώνων, η ιδέα να προσφέρουν ένα μέρος της στέγης και της ανάπαυσης, ή «φιλοξενία» για κουρασμένα και άρρωστα άτομα σε ένα μεγάλο ταξίδι.
Υπάρχουν σαφώς γλωσσικές συνδέσεις μεταξύ των ξενώνων/ασύλων, νοσοκομείων, ξενοδοχείων και ξενώνων ταξιδιωτών, το οποίο δείχνει την ιστορική σχέση μεταξύ τους. Πολλά άλλα κοινά χαρακτηριστικά στην αρχιτεκτονική στους τύπους κτιρίου ήταν επίσης εμφανής: γενικώς, τους χώρους που με την πάροδο του χρόνου και σε πολλές διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς, έχουν φροντίσει για τους αρρώστους, τους φτωχούς, τους ηλικιωμένους και, φυσικά, τον θάνατο. Πολλά από αυτά έχουν δημιουργηθεί και λειτουργούν από θρησκευτικά ιδρύματα, και δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι θεωρούσαν την πνευματική διάσταση της περίθαλψης που παρέχεται να είναι το ίδιο σημαντική με την ιατρική πτυχή. Πρόκειται για την εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ των συναισθηματικών και πνευματικών αναγκών του ασθενούς και την ανησυχία των αγαπημένων του.
Στα Hospices δίνεται η ευκαιρία στα άτομα να φεύγουν από τη ζωή με ελάχιστο πόνο και τη μέγιστη συναισθηματική υποστήριξη.
Η Dame Cicely Saunders στο θεραπευτήρια του Αγίου Χριστόφορου στο Λονδίνο, εφήρμοσε για πρώτη φορά τον όρο ¨Hospice¨ στην ειδική περίθαλψη των ασθενών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο πριν το τέλος της ζωής τους, το 1967.
Hospice είναι περισσότερο η έννοια της φροντίδας με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Είναι μια λύση για τα άτομα των οποίων το προσδόκιμο επιβίωσης είναι έξι μήνες ή λιγότερο, και αφορά την παρηγορητική φροντίδα (πόνος και η ανακούφιση των συμπτωμάτων), παρά τη συνέχιση θεραπευτικών μέτρων, δίνοντας τη δυνατότητα να ζήσουν τις τελευταίες ημέρες όσο το δυνατόν πιο πλήρεις, με σκοπό, την αξιοπρέπεια και την υποστήριξη.
Η φροντίδα στο Hospice εστιάζεται σε όλες τις πτυχές της ζωής: φυσική, κοινωνική, συναισθηματική και πνευματική. Επιπλέον, δεν υπάρχει κανένας περιορισμός ηλικίας. Όλες οι ηλικίες είναι επιλέξιμες για τις υπηρεσίες σε Hospice.
(HELPGUIDE.ORG, Η αποστολή του ¨Helpguide organization¨ είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους στην κατανόηση, πρόληψη και επίλυση πολλών προκλήσεων της ζωής τους.
Οι Stephen Verderber και Ben J. Refuerzo, στο πρωτοποριακό βιβλίο “Καινοτομίες στην αρχιτεκτονική των Hospice (2006)” , την αποκαλούν "παρηγορητική αρχιτεκτονική," και σε αυτή την χρήσιμη φράση ενσωματώνει τα πάντα που κυμαίνονται από το σχεδιασμό των μεμονωμένων δωματίων, στο κατάλυμα για τους επισκέπτες, χώρους προσευχής, εσωτερική διακόσμηση, σαφείς γραμμές και διαδικασίες μέσα στο κτίριο, μαζί με την παροχή στήριξης και καθοδήγησης, δημιουργώντας θέσεις για προσωπικό που θα είναι μαζί ήσυχα σε δύσκολες στιγμές, τη θέσπιση σαφών σχέσεων μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού σχεδιασμού των χώρων, την αποφυγή στον σχεδιασμό ενοχλητικών και ακατάλληλων δραστηριοτήτων εντός ή πλησίον των χώρων περίθαλψης, και ούτω καθεξής. Υπάρχει, εν ολίγοις, μεγάλη διαφορά μεταξύ ενός δωματίου με το μπάνιο του μιας ήρεμης και καλά οργανωμένης πτέρυγας ενός Hospice από ένα θορυβώδες κοινό θάλαμο σε ένα γενικό νοσοκομείο.
2. Σχεδιασμός και συντονισμός
Είναι αναγνωρισμένη ορθή πρακτική ο διαχωρισμός ανδρών και γυναικών ασθενών σε διαφορετικές κλινικές, ή περιοχές. Πρόκειται σαφώς για την παροχή υπηρεσιών στον καθένα με αξιοπρέπεια και σεβασμό στην ιδιωτική ζωή και την προσωπικότητά του.
«... Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι καλά σχεδιασμένες μονάδες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων για νοσοκομεία με διαβίωση λιγότερο επικίνδυνη
και αγχωτική, την προώθηση καλύτερης θεραπείας για τους ασθενείς, και την παροχή καλύτερων θέσεων για το προσωπικό να εργάζεται.
Το αποστειρωμένο περιβάλλον, ο αποκλεισμός των ασθενών σε δωμάτια με ρυθμιζόμενο και υψηλής τεχνολογίας περιβάλλον, χωρίς πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους και έλλειψη φυσικού φωτισμού έχει αρνητικές επιπτώσεις στην παρηγορητική αντιμετώπιση των ασθενών». (Ulrich, Zimring, Zhu et al., 2008)
Αυτή είναι η πιο εμφανής διαφορά μεταξύ ενός Hospice και ενός γενικού νοσοκομείου, αν και αυτό προέρχεται κυρίως από το μέγεθος και την κλίμακα. Υπάρχουν λίγοι μεγάλοι διάδρομοι, τα παράθυρα πρέπει να είναι ανάλογης κλίμακας, ο φωτισμός είναι εξατομικευμένος, ο συνδυασμούς χρωμάτων και τα έπιπλα να εμφανίζουν ένα πιο ζεστό περιβάλλον και υπάρχει μια σκόπιμη προσπάθεια να κρυφθεί οποιαδήποτε ιατρική τεχνολογία από τη δημόσια θέα.
Τα Hospice θα πρέπει να καταφέρουν να ρυθμίσουν κατά κάποιο τρόπο τον χρόνο της ‘’ανυπόφορης αναμονής’’ ούτως ώστε να παρέχουν ευχάριστους εσωτερικούς χώρους, με τη δημιουργία ήσυχων δωματίων για τους ασθενείς, δωμάτια για οικογένειες, χώρους αναμονής και ημερησίας διαβίωσης όπως και πρόσβαση σε εξωτερικούς κήπους και διαμορφωμένους χώρους. Αυτό που παίζει επίσης σημαντικό ρόλο είναι η προστασία της ιδιωτικής ζωής. Ένα δωμάτιο με τον δικό του χώρο υγιεινής, φωτεινό, με ελεγχόμενες λειτουργίες φωτισμού, θερμοκρασίας κ.λπ. είναι πράγματα που βοηθούν την εσωτερική γαλήνη και το άγχος του ¨αύριο¨.
Όχι μόνο τα Hospice έχουν μάθει πολλά από τον σχεδιασμό ιδρυμάτων, έχουν μάθει πολλά και από μοντέρνα ξενοδοχεία με τον τρόπο που χειρίζονται τα θέματα της πρόσβασης, της κυκλοφορίας, και τον έλεγχο της διακριτικότητας.
Η υποδοχή είναι άμεσα ορατά και φιλόξενη, με καλή σήμανση και σαφές σχεδιάγραμμα που μειώνει το άγχος του να χαθείς σε ένα λαβύρινθο ανώνυμων διαδρόμων. Πολυθρόνες και ομάδες με καθίσματα στους διαδρόμους και κοινόχρηστους χώρους, όπως σαλόνια, με παροχές για παρασκευή τσαγιού και καφέ, βοηθούν στην ψυχολογία των ασθενών. Οι ανάγκες και οι συνήθειες των ασθενών και των οικογενειών τους, πάντα προηγούνται.
Ένας καλός σχεδιασμός που λαμβάνει υπόψη την φιλοσοφία της παρηγορητικής φροντίδας και ιατρικής, κατανοεί τις πρακτικές και τις διαδικασίες που καλύπτουν τις ανάγκες των ασθενών, των οικογενειών, των ανθρώπων που φροντίζουν τους ασθενείς και το ιατρικό προσωπικό. Μπορεί σε συνδυασμό με την ουσιαστική πρωτοποριακή αρχιτεκτονική να δημιουργήσει τις ¨ιδανικές¨ συνθήκες ενός τέτοιου ιδρύματος. Να δημιουργήσει ένα ειρηνικό και ήρεμο περιβάλλον που στηρίζει, προσφέρει άνεση στους ασθενείς και τις οικογένειές τους.
Η διαρρύθμιση και η εσωτερική διακόσμηση, παρέχει ένα περιβάλλον όπου ο ασθενής ή μέλος της οικογένειας μπορεί αμέσως να αισθάνονται άνετα όπως και στο σπίτι. Αυτό γίνεται με την σωστή κλίμακα του δωματίου και με ζεστά εσωτερικά τελειώματα.
Η ανθρώπινη ζωή είναι πολύτιμη και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Είναι δικαίωμα του κάθε ασθενή, να τυγχάνει της καλύτερης ποιότητας φροντίδας, με σεβασμό και αξιοπρέπεια, σε όποιο στάδιο της ζωής του και αν βρίσκεται.
Στόχος είναι πάντοτε η ποιότητα ζωής του ασθενή και της οικογένειας του. Ο ασθενής χρειάζεται να έχει τον προσωπικό του χώρο, με σύγχρονο εξοπλισμό, και την δυνατότητα παραμονής των αγαπημένων προσώπων μαζί του.
Ο χώρος όπως και οι άνθρωποι, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία των ασθενών και στοχεύουμε, σε τέτοιες αλλαγές στον χώρο, ώστε να προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή φροντίδα και ανακούφιση, διατηρώντας την ταυτότητα και αξιοπρέπεια του ανθρώπου.
3. Ποιες υπηρεσίες παρέχονται
Οι υπηρεσίες του HOSPICE είναι διεπιστημονικές και μπορεί να είναι δομημένο σύμφωνα με τις ανάγκες, οι οποίες μπορεί να μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου. Θα πρέπει όμως να περιλαμβάνονται οι παρακάτω υπηρεσίες :
• Νοσηλευτική Φροντίδα
Νοσηλευτές παρακολουθούν τα συμπτώματα και τα φάρμακα και μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή και την οικογένεια του. Οι νοσηλευτές είναι επίσης ο σύνδεσμος ανάμεσα στον ασθενή, την οικογένειά του, και τον γιατρό.
• Κοινωνικές Υπηρεσίες.
Ο κοινωνικός λειτουργός συμβουλεύει τον ασθενή και τα μέλη της οικογένειας.
• Υπηρεσίες Ιατρού.
Ο γιατρός εγκρίνει το σχέδιο της φροντίδας και συνεργάζεται με την ομάδα του HOSPICE.
• Υποστήριξη Πνευματική και Συμβουλευτική.
Κληρικοί και άλλοι πνευματικοί σύμβουλοι είναι διαθέσιμοι για να επισκεφθούν τον ασθενή και να παρέχουν πνευματική υποστήριξη στον ασθενή και τους οικείους του.
• Εκπαιδευμένοι εθελοντές
Η φροντίδα των εθελοντών αποτελεί την ραχοκοκαλιά του HOSPICE. Είναι διαθέσιμοι να ακούσουν, να προσφέρουν την συμπονετική υποστήριξη, και να βοηθήσουν με τις καθημερινές ανάγκες.
• Φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία κ.λπ.
Μπορούν να βοηθήσουν και να αναπτύξουν νέους τρόπους για την εκτέλεση καθηκόντων που ενδέχεται να έχουν καταστεί δύσκολα λόγω της ασθένειας, όπως το περπάτημα, το ντύσιμο, τη διατροφή κ.λπ.
• Ανακουφιστική φροντίδα
Δίνει στην οικογένειά του ένα διάλειμμα από την ένταση της φροντίδας με σύντομη παραμονή στον ξενώνα και προσφέρει μια «ανάσα» για τους φροντιστές.
Στις υπηρεσίες του HOSPICE είναι και εισαγωγή ασθενή για να δοθεί χρόνος στην οικογένεια να ξεκουραστεί, όταν τον φροντίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο σπίτι, και εισαγωγή ασθενών με πολύ προχωρημένη νόσο, που χρειάζονται συνεχή και εξειδικευμένη φροντίδα που είναι αδύνατη να γίνει στο σπίτι ή άλλο Νοσηλευτήριο.
4. Η πρόταση
Για την χωροθέτηση του ιδρύματος Hospice, έχει επιλεγεί ένας χώρος κατ΄ αρχήν εύκολα προσβάσιμος από τον περιφερειακό δρόμο της ιδιοκτησίας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής αλλά και με απεριόριστη θέα των δωματίων προς τον περιβάλλοντα χώρο και το δάσος με ένα ανοιχτό ορίζοντα.
Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που η κάτοψη του κτιρίου έχει κυκλική μορφή με Νοτιοανατολικό προσανατολισμό, με την κυρία είσοδο, τις διοικητικές αλλά και ιατρικές υπηρεσίες να βρίσκονται στην Βορειοδυτική πλευρά.
Το κτίριο της εισόδου αποτελείται από δύο ορόφους, το ισόγειο όπου λειτουργούν οι Διοικητικές υπηρεσίες (Διευθυντής, σύσκεψη, ενημέρωση, γραμματεία και αρχείο με τους ανάλογους βοηθητικούς χώρους και χώρους υγιεινής) και στον όροφο βρίσκεται το παρεκκλήσι και η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων.
Μεταξύ του κτιρίου εισόδου και του κυρίως κτιρίου υπάρχει ένας διάδρομος όπου έχουν τοποθετηθεί ο ανελκυστήρας, το κλιμακοστάσιο και η έξοδος κινδύνου. Χαρακτηριστικό του διαδρόμου αυτού είναι το άπλετο φυσικό φώς και η φύτευση με υδάτινα στοιχεία που οδηγεί στο κεντρικό σαλόνι και αίθουσα συναντήσεων με συγγενής και φίλους. Η αίθουσα αυτή έχει μεγάλα υαλοστάσια με απεριόριστη θέα στον περιβάλλοντα χώρο.
Κάθετα στον κεντρικό διάδρομο υπάρχει ο διάδρομος της Δυτικής και Ανατολικής πτέρυγας.
Στο ισόγειο της Δυτικής πτέρυγας έχουν τοποθετηθεί υπηρεσίες όπως:
• Φυσικοθεραπεία
• Εργοθεραπεία
• Φυσική θεραπευτική
• Δημιουργική απασχόληση
• Ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη
• Γραφείο εθελοντών
• Γραφείο συλλόγου
• Διαιτολόγος
• Διαχειριστής
• Χώροι διημέρευσης, φιλοξενίας και προσωπικού
• Μαγειρεία, αποθήκες κ.λπ. βοηθητικοί χώροι
Στην Ανατολική πτέρυγα έχουν τοποθετηθεί από την πλευρά με θέα προς τον περιβάλλοντα χώρο, τα δωμάτια των ασθενών (10 μονόκλινα δωμάτια με δικό τους χώρο υγιεινής) με βεράντα, άμεση πρόσβαση στον περιβάλλοντα χώρο και με ειδική φύτευση για την δημιουργία ¨προσωπικής¨ αυλής. Από την άλλη πλευρά βρίσκεται ο σταθμός νοσηλευτών, το γραφείο της προϊσταμένης και του ιατρού Διευθυντή, ιατρεία, χώρος μικροεπεμβάσεων, ιατρείο πόνου και χώρος ψυχολογικής υποστήριξης.
Στον όροφο του κτιρίου διατηρείται ο κεντρικός άξονας με τον χώρο του σαλονιού και τα 20 δωμάτια των ασθενών (6 μονόκλινα και 4 δίκλινα, σε κάθε πλευρά με δικό τους χώρο υγιεινής) με μπαλκόνι και μεγάλα παράθυρα στην εξωτερική πλευρά του κτιρίου. Στην απέναντι από τα δωμάτια πλευρά, της Ανατολικής πτέρυγας έχουν τοποθετηθεί:
• Σταθμός νοσηλευτών
• Γραφείο εθελοντών
• Δωμάτιο εφημερίας
• Δωμάτιο φιλοξενίας
• Ειδικό λουτρό
• Αποδυτήρια προσωπικού (ανδρών και γυναικών)
Στην Δυτική πτέρυγα:
• Σταθμός νοσηλευτών
• Γραφείο προϊσταμένης
• Ιατρεία
• Ειδικό λουτρό
• Οδοντιατρείο
• Δωμάτιο μόνωσης και συνοδού
Στο άκρο κάθε πτέρυγας υπάρχει ανελκυστήρας και κλιμακοστάσιο εξόδου κινδύνου καθώς και χώροι ακαθάρτων και λινοθήκης.
Στο υπόγειο επίπεδο του κτιρίου υπάρχει χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων, νεκροθάλαμος, χώροι ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκευτικοί χώροι.
Συνολικά το Hospice διαθέτει 30 δωμάτια με 38 κλίνες (22 μονόκλινα και 8 δίκλινα).
Σημείωση : Το κτιριολογικό πρόγραμμα είναι σύμφωνα με το ΦΕΚ Β΄ 1534/17.8.2007 περί "Ξενώνων Νοσηλευτικής Φροντίδας και Ανακουφιστικής Αγωγής Ασθενών" από κοινωφελή ιδρύματα, καθώς και λοιπά νομικά πρόσωπα και ενώσεις προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
3.4.3 ΣΤΕΓΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑΠΗΡΩΝ
1. Αρχές σχεδιασμού ειδικών κτιρίων
Η βασική έννοια του σχεδιασμού ειδικών κτιρίων για τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες καθορίζει το «αρχές σχεδιασμού χωρίς αποκλεισμούς» που πρέπει να διέπουν κάθε έργο, λαμβάνοντας υπόψη μελέτες παρόμοιων ιδρυμάτων που έχουν εφαρμοσθεί στην πράξη. Ελκυστικά, προσιτά σχολικά κτίρια, μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρίες. Ο σχεδιασμός σχολείου χωρίς αποκλεισμούς ξεπερνά την θεωρία ενός μοντέλου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλους τους χρήστες και την άρση των εμποδίων που θα μπορούσαν να κάνουν απαγορευτική την πρόσβαση στα παιδιά, το προσωπικό ή και τους επισκέπτες . Οι αρχές σχεδιασμού καθορίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά που συντελούν στην επίτευξη του αποκλειστικού περιβάλλοντος για συγκεκριμένες περιπτώσεις, που θα λαμβάνει υπόψη:
• Πρόσβαση
Ένα προσβάσιμο περιβάλλον βοηθά τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρία να συμμετέχουν στις δραστηριότητες του σχολείου μαζί με τους συμμαθητές τους. Απλή, σαφή κάτοψη, προσιτές διαδρομές κυκλοφορίας και εργονομικός σχεδιασμός.
• Χώροι
Περισσότερος χώρος ενδέχεται να απαιτηθεί - για τα παιδιά που χρησιμοποιούν βοηθήματα κινητικότητας. Μπορεί επίσης να υπάρχουν επιπλέον χώροι για την προσωπική φροντίδα και θεραπεία, καθώς και επιπλέον αποθηκευτικός χώρος για τα βοηθήματα ασκήσεων, απασχόλησης, επικοινωνίας και διδασκαλίας.
• Ευαισθητοποίησης των αισθήσεων
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη πολύ προσεκτικά τα θέματα που αφορούν την ακουστική, την οπτική αντίθεση, τα επίπεδα των ερεθισμάτων και τη χρήση του χρώματος, του φωτός, του ήχου και την υφή των επιφανειών.
• Ενίσχυση της μάθησης
Ένα καλά σχεδιασμένο περιβάλλον ενισχύει την εκπαιδευτική εμπειρία του παιδιού. Καλός σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει στη διασφάλιση ότι οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά μπορούν να επικοινωνούν, με σαφήνεια ότι τα έπιπλα, τα εξαρτήματα, ο εξοπλισμός υποστήριξης της ιδιαίτερης διδασκαλίας και του τρόπου μάθησης, τα προσωπικά αντικείμενα και εξοπλισμός κινητικότητας είναι εύκολα προσβάσιμα.
• Ευελιξία και προσαρμοστικότητα
Το εκπαιδευτήριο πρέπει να είναι ευέλικτο στην καθημερινή χρήση και προσαρμόσιμο για την κάλυψη μελλοντικών αναγκών. Αυτό μπορεί να αφορά τον εξορθολογισμό των χώρων, ώστε η χρήση τους μπορεί να μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, με κινητά χωρίσματα, για παράδειγμα, έτσι ώστε χώροι μπορούν να διαμορφωθούν διαφορετικά.
• Υγεία και ευεξία
Η σχολική ζωή πρέπει να εξεταστεί από την πλευρά του παιδιού. Θερμική άνεση, αερισμός, ιδιαίτερη προσωπική φροντίδα, ειδική ιατρική θεραπεία και εγκαταστάσεις και αποτελεσματικό έλεγχο υγιεινής και των λοιμώξεων μπορεί να κάνει μια πραγματική διαφορά στην υγεία τους και την ευημερία.
• Προστασία και ασφάλεια
Όλα τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς, με την υποστήριξη στην πορεία τους προς την ανεξαρτησία. Πρέπει να δημιουργηθούν ζώνες ανάλογα με τις διάφορες λειτουργίες εκπαίδευσης και θεραπείας, για την ασφάλεια των παιδιών και την αποτροπή ανεξέλεγκτης εισόδου και εξόδου.
• Αειφορία
Ο σχεδιασμός υψηλής ποιότητας, βιώσιμης και πρακτικής λύσης είναι ζωτικής σημασίας. Μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική συνοχή, να εξασφαλίσει την αξιοποίηση των χρημάτων και να ελαχιστοποιήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του ιδρύματος.
2. Σχεδιασμός περιβάλλοντος χώρου
Βασικά χαρακτηριστικά των ειδικών κήπων είναι:
• Υπερυψωμένες ζαρντινιέρες για να φέρουν άρωμα και χρώμα στο ύψος των ματιών των παιδιών και των χρηστών αναπηρικών αμαξιδίων.
• Το νερό ως το βασικό στοιχείο της ζωής
• Μη τοξικά (βιολογικά) κηπευτικά
• Δένδρα για αναρρίχηση που προσφέρουν ενθαρρυντικό περιβάλλον για τα παιδιά και τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.
• Φως και σκιά για τα άτομα με μειωμένη όραση
• Ήχος για να ικανοποιήσει την αίσθηση της ακοής
Βασικά χαρακτηριστικά των εσωτερικών χώρων για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τους ενήλικες είναι οι εξής:
• Φωτεινοί και ευάεροι χώροι
• Κουπαστές και μπάρες σε κατάλληλα ύψη
• Πισίνα υδροθεραπείας
• Προσβασιμότητα με αυτόματες πόρτες
3. Η πρόταση
Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω αρχές και τις μελέτες παρόμοιων ιδρυμάτων στην Ευρώπη, καταλήγουμε στα στοιχεία που μπορούν να εφαρμοσθούν στην περίπτωση μας.
• Βασική αρχή η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος.
• Κάθε αίθουσα με άμεση πρόσβαση σε ένα υπαίθριο προφυλαγμένο χώρο που να θεωρείται ως επέκταση της αίθουσας.
• Κτίρια τοποθετημένα έτσι που να διευκολύνουν στον προσανατολισμό των παιδιών με σαφή αρχιτεκτονική μορφή σύμφωνα με τις ανάγκες λειτουργίας.
• Η δημιουργία ανεξάρτητων κτισμάτων δίνει την αίσθηση της εξοχής και κυρίως με την διατήρηση του περιβάλλοντος δάσους και την δημιουργία χώρων υπαίθριας εκπαίδευσης.
• Ένα υπαίθριο αμφιθέατρο για μουσικές και άλλες εκδηλώσεις με την χρήση του φυσικού φωτός και σκηνικού, δημιουργούν ένα λιτό και ήρεμο περιβάλλον που βοηθά τα απιδιά με σωματικές ή πνευματικές αναπηρίες.
• Παθητικός αερισμός χρησιμοποιείται ευρέως σε όλες τις αίθουσες και τους διαδρόμους.
Το κτιριακό συγκρότημα της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας και Αποκαταστάσεως Αναπήρων Παιδιών περιλαμβάνει:
Α. Ξενώνα βραχείας φιλοξενίας (12 παιδιών και 12 ενηλίκων)
Β. Ξενώνα / σπίτι υποστηριζόμενης διαβίωσης (10 ατόμων)
Γ. Κέντρο υποστήριξης / κέντρο ημέρας
Δ. Κτίριο αθλητικών εγκαταστάσεων
Τα τρία κτίρια, όπως φαίνεται στο παρακάτω απόσπασμα του χωροταξικού, έχουν τοποθετηθεί περιμετρικά μιας πλατείας και συνδέονται μεταξύ τους με διάδρομο προστατευμένο με πέργολα. Ο δρόμος βοηθά στη εξυπηρέτηση όλων των κτιρίων αλλά κυρίως στην άφιξη των παιδιών.
Α. ΞΕΝΩΝΑΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΦΙΛΟΞΕΝΕΙΑΣ
Ένα διώροφο ¨σπίτι¨, με βεράντα και είσοδο στο σαλόνι με την τραπεζαρία, κουζίνα, χώρο πλυντηρίων και με πρόσβαση στην καλυμμένη βεράντα (ζώνη ημέρας), χώρος/γραφείο του προσωπικού με χώρο διανυκτέρευσης, κλιμακοστάσιο και ανελκυστήρας. Στην ζώνη διανυκτέρευσης του ισογείου βρίσκονται τα υπνοδωμάτια των παιδιών, περιμετρικά ενός διευρυμένου διαδρόμου. Τέσσερα δωμάτια μονόκλινα και τέσσερα δίκλινα, όλα με χώρους υγιεινής ΑΜΕΑ.
Στον όροφο είναι το τμήμα ενηλίκων με χώρο ανάπαυσης και πρόσβαση στην ταράτσα, δωμάτιο προσωπικού και τέσσερα μονόκλινα και τέσσερα δίκλινα δωμάτια με χώρους υγιεινής ΑΜΕΑ.
Β. ΞΕΝΩΝΑΣ /ΣΠΙΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ
Ένα ισόγειο ¨σπίτι¨, με βεράντα και είσοδο στο σαλόνι με την τραπεζαρία, την κουζίνα με πρόσβαση στην καλυμμένη βεράντα (ζώνη ημέρας), χώρος/γραφείο του προσωπικού με χώρο διανυκτέρευσης. Στην ζώνη διανυκτέρευσης βρίσκονται τα υπνοδωμάτια περιμετρικά ενός διευρυμένου διαδρόμου, έξη δωμάτια μονόκλινα και δύο δωμάτια δίκλινα, όλα με χώρους υγιεινής ΑΜΕΑ. Στον χώρο των υπνοδωματίων υπάρχει και το θεραπευτικό μπάνιο για βαριές αναπηρίες.
Γ. ΚΕΝΤΡΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ / ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ
Είναι το κεντρικό κτίριο του συγκροτήματος.
Με την άφιξη των παιδιών στην κυρία είσοδο του κτιρίου υπάρχει ο κεντρικός περιμετρικός διάδρομος που συνδέει όλα τα κτίρια και διάδρομοι / μονοπάτια που οδηγούν στους ακάλυπτους διαμορφωμένους χώρους πίσω από το κεντρικό κτίριο και το κτίριο των σπορ.
Εσωτερικά του κεντρικού κτιρίου υπάρχει ένας κεντρικός διάδρομος ¨άξονας¨ από όπου υπάρχει πρόσβαση σε όλες τις ζώνες του κτιρίου. Αμέσως μετά την είσοδο βρίσκεται η υποδοχή / αναμονή με τα γραφεία της διοίκησης (Διευθυντής, γραμματεία, πληροφορίες, σύσκεψη, ιατρείο, χώροι υγιεινής προσωπικού)
Στον χώρο που δημιουργείται από τα γραφεία της διοίκησης και την εσωτερική αυλή προς το αθλητικό κέντρο, τοποθετείται ο χώρος ενός ¨καφέ¨ που επικοινωνεί με τον χώρο αναμονής και την αυλή. Δεξιά της εισόδου υπάρχει ένας διάδρομος όπου είναι το γραφείο του συμβούλου, η βιβλιοθήκη, ο ραδιοφωνικός σταθμός, μία αποθήκη και ο χώρος φόρτισης μπαταριών και αποθήκευσης των αμαξιδίων.
Στον κεντρικό διάδρομο και στην δεξιά πλευρά είναι η αίθουσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών ενώ στην αριστερή πλευρά και με άμεση πρόσβαση στην εσωτερική αυλή βρίσκεται η αίθουσα εργοθεραπείας και το γραφείο του τεχνικού. Στην μεγάλη πτέρυγα , και κάθετα προς τον κεντρικό διάδρομο, είναι οι τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας με πρόσβαση στον ακάλυπτο χώρο και το εργαστήριο με την αίθουσα παιχνιδιού στην δεξιά πλευρά με άμεση πρόσβαση σε μία άλλη αυλή, συνέχεια των εσωτερικών χώρων, που δημιουργείται μεταξύ των δύο πτερύγων.
Στο τέλος του κεντρικού διαδρόμου / άξονα υπάρχει η έξοδος όπου ένας καλυμμένος πεζόδρομος οδηγεί στο κτίριο των αθλητικών εγκαταστάσεων.
Δ. ΚΤΙΡΙΟ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ
Ένα ανεξάρτητο κτίριο που φιλοξενεί την πισίνα, το γήπεδο μπάσκετ και το γυμναστήριο. Όλοι οι χώροι εξυπηρετούνται από τα αποδυτήρια που βρίσκονται στο κέντρο και με άμεση πρόσβαση προς την πισίνα και αλλά και στους άλλους χώρους. Ο χώρος του γηπέδου μπάσκετ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για διάφορες εκδηλώσεις του ιδρύματος. Γι αυτό τον λόγο έχει πρόσβαση από τον περιβάλλοντα χώρο αλλά και άμεση σχέση με την αίθουσα γυμναστικής όπου μπορεί να γίνεται η προετοιμασία / αναμονή των παιδιών πριν την εκδήλωση. Τα αποδυτήρια διαθέτων χώρους για τα παιδιά και τους προπονητές / εκπαιδευτές τους.
Οι βοηθητικοί χώροι όπως αντλιοστάσιο, αποθήκες κ.λπ. βρίσκονται στο υπόγειο του κτιρίου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ
1. Designing Environments for the elderly - Σχεδιάζοντας για τους ηλικιωμένους (1977) By Leonard J. Currie, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Ιλλινόϊ ΗΠΑ
2. The House at the end of Life by Ken Worpole - one of Britain’s most influential writers on architecture, landscape and public policy issues
3. Modern Hospice Design by Ken Worpole
4. Hospice of Spokane a “Hospice House” in Washington, USA
5. Innovations in Hospice Architecture (2006) - Καινοτομίες στην αρχιτεκτονική των Hospice, by Stephen Verderber, - professor of architecture and health systems management at Tulane University - Ben J. Refuerzo, Graduate School of Architecture and Urban Planning, University of California, Los Angeles
6. Hospice Friendly Hospitals, The physical Environment – Hospice τα φιλικά Νοσοκομεία - Το Φυσικό Περιβάλλον, By
Roger Ulrich S., Ph.D, καθηγητής της Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Α&Μ του
Τέξας και στο Κέντρο Σχεδιασμού Συστημάτων Υγείας, USA
Zimring Craig, Ph.D., EDAC Περιβαλλοντικός Ψυχολόγος, Καθηγητής
Αρχιτεκτονικής, Ινστιτούτο Τεχνολογίας, Ατλάντα, GA USA
Xuemei Zhu, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Α&Μ Τέξας USA
7. Honoured Guests, Honoured Places – Τιμώμενοι φιλοξενούμενοι, τιμώμενοι χώροι by Ken Worpole
8. Dame Cicely Saunders involved in the birth of the hospice movement, emphasizing the importance of palliative care in modern medicine. Establisher of St. Christopher’s Hospice in London
9. HELPGUIDE ORGΑΝΙΖΑΤΙΟΝ
10. 2ο PALENC (Passive and Low Energy Cooling – Παθητική και χαμηλής ενέργειας ψύξη) Συνέδριο και 28η Διάσκεψη για κτίρια χαμηλής ενέργειας και προηγμένων τεχνολογιών στον 21ο αιώνα, Σεπτέμβριος 2007, Κρήτη, Ελλάδα
11. Hospitals, Bioclimatic design - European Commission Directorate -General for Energy and Transport EU Contract. No.: NNE5-2001-00295
12. SEN (Special Education Needs) School Design; Inclusion, Integration and Inspiration By Leo Care - Associate Director of the Bureau of Design Research, based in the school of Architecture at the University of Sheffield, UK.
13. Designing for disabled children and SEN, Building Bulletin 102, Department for Children, Schools and Families, UK.
14. Sensory gardens and community gardens for children and adults with special educational needs, By Greenstone Design UK
15. Site planning by Richard Untermann & Robert small, University of Washington(1977)
16. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΒΑΡΝΑΒΑ
17. ΕΘΝΙΚΗ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ
ΜΕΛΕΤΗ : ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΧΑΜΑΛΗΣ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΑΜΑΛΗΣ
